Nguy cơ khủng hoảng tài chính năm 1997 lặp lại tại Nam Á

Khủng hoảng tài chính châu Á là cuộc khủng hoảng bắt đầu từ tháng 7/1997 ở Thái Lan rồi ảnh hưởng đến các thị trường chứng khoán, trung tâm tiền tệ lớn, và giá cả của những tài sản khác. Ngày nay, nguy cơ một cuộc khủng hoảng tương tự đang sắp xảy đến với các nước Nam Á.

Báo cáo mới đây của Moody's Analytics cho thấy tỷ lệ nợ ở nhiều nước đang gia tăng đáng ngại. Nợ chính phủ ở Đông Nam Á tiếp tục tăng trong năm 2021, dù mức tăng không quá mạnh như năm 2020. 

Thái Lan và Philippines có tỉ lệ tăng nợ chính phủ so với GDP lớn nhất ở Đông Nam Á và trên toàn cầu từ cuối năm 2019 đến cuối năm 2021. Pakistan đang cố gắng có được một gói cứu trợ để ngăn chặn tình trạng vỡ nợ khi đồng nội tệ giảm mạnh. Bangladesh đã tìm kiếm một khoản vay sớm từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Bên cạnh đó, Sri Lanka vỡ nợ và chính phủ nước này đã sụp đổ. Ngay cả Ấn Độ cũng chứng kiến đồng rupee lao xuống mức thấp nhất mọi thời đại khi thâm hụt thương mại tăng vọt. Tại Philippines, chính quyền nước này hy vọng nợ công sẽ giảm xuống còn 61,3% GDP vào năm 2023 và 52,5% vào năm 2028. 

Trong quý II/2022, bất ổn kinh tế và chính trị đang hoành hành ở Nam Á khiến nhiều người thấy sự tương đồng với cuộc khủng hoảng ở Đông Á tác động đến tài chính trên toàn cầu cách đây 25 năm. Những gì bắt đầu như cuộc "tấn công" vào đồng baht Thái Lan vào tháng 7/1997 đã lây lan nhanh sang các quốc gia láng giềng khác. 

Tại thời điểm đó, chỉ trong vòng 3 tháng (từ tháng 7-10/1997) đồng baht giảm giá 40%, đồng peso của Philippines cũng trượt giá tới 27% trong khi đồng rupiah mất 40% giá trị và đồng won Hàn Quốc giảm 35% so với đồng USD. Chủ nợ hoảng loạn, yêu cầu thanh toán sớm, các nhà đầu tư rút khỏi cổ phiếu và trái phiếu tại các thị trường mới nổi, bao gồm cả ở Mỹ Latinh và Nga, quốc gia đã vỡ nợ vào tháng 8/1998.

Ông Ammar Habib Khan, Giám đốc Quản lý Rủi ro tại Karandaaz Pakistan cho biết, các quốc gia Nam Á đã có được những khoản nợ USD chi phí thấp, tài trợ tiêu dùng và những dự án phù phiếm trong 10 năm qua. Tình hình Nam Á hiện nay có cảm giác giống như Đông Nam Á vào năm 1997. 

Những vết nứt bắt đầu xuất hiện vào đầu năm 2022, khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) bắt đầu tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát. Các quân cờ domino này đổ rạp Nam Á, nơi lạm phát đang bùng lên. Tiền rẻ cạn kiệt, nội tệ mất giá và dự trữ ngoại hối tiêu tan.

Một cuộc khủng hoảng kéo dài sẽ làm suy yếu sự năng động tại khu vực có 1/4 dân số thế giới. Kế hoạch mở rộng của các công ty đặt cược lớn vào Nam Á, chẳng hạn như Amazon và Walmart, cũng đang bị đe dọa.

Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng này dường như vẫn đang trong tầm kiểm soát. Nợ nước ngoài ở các nước Nam Á hiện tại ít hơn những nước láng giềng vào những năm 1990. Nam Á đang vay bằng nội tệ nhiều hơn bằng USD để hỗ trợ cho sự tăng trưởng.

Đối với những nền kinh tế gặp khó khăn, IFM dường như đã “nhẫn nại” hơn. Trước đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã từng áp đặt những biện pháp thắt chặt khắc nghiệt đối với các chính phủ đang điêu đứng trong cuộc khủng hoảng năm 1997.

Theo ông Raghuram Rajan, giáo sư tại Trường Kinh doanh Booth thuộc Đại học Chicago, đồng thời là cựu Thống đốc Ngân hàng trung ương Ấn Độ (RBI), có vẻ lần này IFM sẽ giải quyết tình trạng theo một cách khác. Ông cho rằng, “thắt lưng buộc bụng” với các nước khó khăn không phải là giải pháp chung cho mọi vấn đề. 

Tuy nhiên, tình hình kinh tế - chính trị khu vực này có rất nhiều dấu hiệu nguy hiểm. Nam Á đang bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu nhiên liệu và lương thực cũng như lạm phát tăng đột biến do cuộc xung đột Ukraine.  

Ngoài nợ do đại dịch Covid-19, nhiều quốc gia đang cố gắng giảm áp lực lạm phát với người dân nhưng các biện pháp hỗ trợ khá hạn chế do chính phủ không còn nguồn lực tài chính dồi dào. Một số Ngân hàng Trung ương Nam Á cũng đã nhanh chóng thắt chặt chính sách tiền tệ, khiến nguy cơ bóp nghẹt các doanh nghiệp tăng lên, nhất là trong lĩnh vực công nghệ. 

Trong khi đó, việc Cục Dự trữ liên bang Mỹ vào tháng 7/2022 tăng lãi suất thêm 0,75 điểm phần trăm, khiến dòng vốn chảy ra khỏi các nền kinh tế Nam Á nói riêng và châu Á nói chung. Đồng thời, gánh nặng nợ bằng đồng USD đang tăng lên ở một số nước. 

Bất ổn chính trị đã bùng phát ở Sri Lanka và Pakistan. Hoạt động tiết giảm năng lượng của chính phủ đã dẫn đến tình trạng mất điện không thể đoán trước, kéo dài tới 12 giờ mỗi ngày tại Pakistan và 5 giờ mỗi ngày tại Bangladesh.

Đồng rupee của Pakistan đã giảm xuống mức thấp kỷ lục. Xếp hạng nợ của quốc gia này đã bị đẩy sâu xuống mức đáy. Pakistan cũng tăng thuế với các nhà bán lẻ, gây ra các cuộc biểu tình trên toàn quốc.